اعتیاد به الکل (الکلیسم) یک اختلال پیچیده است که عوامل زیستی، روانی و اجتماعی در آن دخیل هستند. در اینجا به برخی از دلایل اصلی اعتیادآور بودن الکل اشاره می‌شود:
1. تأثیر بر سیستم پاداش مغز
- دوپامین: الکل باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز می‌شود. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که با احساس لذت و پاداش مرتبط است. افزایش دوپامین باعث ایجاد احساس سرخوشی و رضایت می‌شود که فرد را به تکرار مصرف الکل ترغیب می‌کند.
- حساسیت زدایی: با مصرف مکرر الکل، مغز به مرور زمان به سطح بالای دوپامین عادت می‌کند و برای رسیدن به همان احساس لذت، نیاز به مصرف مقدار بیشتری الکل دارد. این پدیده به عنوان “تحمل” شناخته می‌شود.
2. تغییرات در شیمی مغز
- گابا (GABA) و گلوتامات: الکل بر سیستم‌های انتقال‌دهنده عصبی مانند گابا (که اثر آرام‌بخش دارد) و گلوتامات (که اثر تحریکی دارد) تأثیر می‌گذارد. الکل فعالیت گابا را افزایش و فعالیت گلوتامات را کاهش می‌دهد که منجر به احساس آرامش و کاهش اضطراب می‌شود. با مصرف طولانی‌مدت، مغز سعی می‌کند این تغییرات را جبران کند که منجر به وابستگی فیزیکی می‌شود.
- سروتونین: الکل همچنین بر سطح سروتونین (یک انتقال‌دهنده عصبی مرتبط با خلق و خو) تأثیر می‌گذارد که می‌تواند احساس رضایت موقت ایجاد کند.
3. وابستگی فیزیکی
- علائم ترک: با مصرف طولانی‌مدت الکل، بدن به حضور آن عادت می‌کند و در صورت قطع ناگهانی مصرف، علائم ترک مانند لرزش، تعریق، اضطراب و حتی تشنج ظاهر می‌شوند. این علائم می‌توانند آنقدر شدید باشند که فرد برای جلوگیری از آنها به مصرف الکل ادامه دهد.
4. عوامل روانی
- خوددرمانی: برخی افراد از الکل برای مقابله با استرس، اضطراب، افسردگی یا سایر مشکلات روانی استفاده می‌کنند. این رفتار می‌تواند به مرور زمان به یک عادت تبدیل شود و منجر به وابستگی روانی شود.
- عادات و محرک‌ها: محیط‌ها، افراد یا موقعیت‌هایی که با مصرف الکل مرتبط هستند می‌توانند محرک‌هایی برای مصرف مجدد باشند.
5. عوامل ژنتیکی و زیستی
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی اعتیاد به الکل دارند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستند. عوامل ژنتیکی می‌توانند بر نحوه متابولیسم الکل و پاسخ مغز به آن تأثیر بگذارند.
- تفاوت‌های فردی: برخی افراد به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی یا فیزیولوژیکی، بیشتر مستعد اعتیاد به الکل هستند.
6. عوامل اجتماعی و محیطی
- فشار اجتماعی: در برخی فرهنگ‌ها یا گروه‌های اجتماعی، مصرف الکل به عنوان یک رفتار عادی یا حتی تشویق‌شده تلقی می‌شود که می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد و اعتیاد شود.
- دسترسی آسان: دسترسی آسان به الکل و تبلیغات گسترده آن نیز می‌تواند خطر اعتیاد را افزایش دهد.
7. تغییرات ساختاری مغز
- نوروپلاستیسیته: مصرف طولانی‌مدت الکل می‌تواند باعث تغییرات ساختاری در مغز شود، به‌ویژه در مناطق مرتبط با تصمیم‌گیری، کنترل تکانه و حافظه. این تغییرات می‌توانند تصمیم‌گیری عقلانی را دشوار کرده و فرد را در چرخه اعتیاد نگه دارند.
جمع‌بندی:
اعتیاد به الکل نتیجه تعامل پیچیده عوامل زیستی، روانی و اجتماعی است. الکل با تأثیر بر سیستم پاداش مغز، ایجاد وابستگی فیزیکی و تغییرات در شیمی و ساختار مغز، می‌تواند به یک ماده اعتیادآور قوی تبدیل شود. درمان اعتیاد به الکل معمولاً نیازمند یک رویکرد چندوجهی شامل درمان‌های دارویی، روان‌درمانی و حمایت اجتماعی است.
از روش های ترک اعتیاد به الکل مراجعه به مرکز ترک اعتیاد الکل و شرکت در جلسات NA ( جلسات جامعه همدرد و مشاوره ) است.
